SUKU BARE’E (BARE’E-STAMMEN) DI BUKU DE BARE’E-SPREKENDE DE TORADJA IN MIDDEN CELEBES

SUKU BARE’E (BARE’E-STAMMEN)

​

​







SEJARAH SUKU BARE’E (bare’e-stammen),
Pemerintah hindia belanda sejak tahun 1892 memiliki konsep pemerintahan sendiri diwilayah Tana Poso yaitu membagi wilayah-wilayah Tana Poso menjadi wilayah To Onda’e, To bancea, To Pebato, dll,
Tetapi hal tersebut kalau Negara yang jadi adalah Negara Hindia Belanda, tetapi yang kita harus lihat adalah Konsep negara Indonesia karena negara yang jadi bukan negara hindia belanda tetapi Negara Indonesia yang jadi tahun 1945, karena Negara Indonesia saat sebelum merdeka tahun 1945 diwakili oleh Kerajaan Tojo , coba baca sejarah Raja Tojo Tandjumbulu tahun 1942 mengusir belanda di poso melalui gerakan merah putih wartabone
dan Kerajaan Tojo hanya mengenal empat wilayah suku bare’e yaitu To Rato bongka (suku taa), To Lalaeyo (bare’e), To Tora’u (bare’e) , dan To Lage (bare’e).
.
.
.
PAGE 119
.
.
.
Eenheid van afstamming der Bar e’e-T orad a’s.
.
.
Bloedverwantschap is dus de eenige band welke de leden van den stam bijeenhoudt. Hoe grooter nu de stam wordt, zoodat de leden zich
dus verder van elkaar verwijderen in familieverwantschap, hoe losser ook
de eenheid van den stam wordt. Wanneer men dan niet in staat is om den
band weder te versterken door onderlinge huwelijken, splitst de stam zich
in kleinere nieuwe stammen. Dit gaat niet in eens of voorbedacht, maar
langzamerhand, doordat een gedeelte van den stam, geen betrekking meer
voelende op het andere gedeelte, dit ook niet meer te hulp komt in moeie-
lijkheden, bij feesten, enz.
Zóó ongeveer moeten de verschillende stammen zijn ontstaan, waarin
de Bare’e sprekende Toradja’s verdeeld zijn. Dat zij van éénen oorsprong
zijn, is allen nog zeer goed bekend. Alle stammen weten te vertellen,
dat zij samenwoonden te Pamona aan den Noordkant van het Posso-meer
onder hunnen Datoe. Die vroegere eenheid blijkt ook hieruit, dat allen
dezelfde taal spreken en dat al de Bare’e-stammen denzelfden erfvijand
in de To Kinadoe hadden (zie Hfdst. „Oorlogvoeren”). In de Inleiding
hebben wij reeds getracht aan te toonen, hoe ongeveer de verschillende
stammen zich over Midden-Celebes moeten hebben verspreid.
Namen der stammen.
Sommige van deze stammen ontleenen hun naam aan het dorp, waar
de stamouders in engeren zin woonden. Zoo heeten de To Pebato naar
liet voormalige dorp Wawo mPebato; de ïo Onda’e naar Wawo Onda’e;
de To Lage naar ,Wawo Lage; de To Kadomboekoe naar Wawo ngKa-
domboekoe. Een groot gedeelte van de Toradja’s noemen zich To Mo-
woemboe naar het voormalige dorp van dien naam; maar sedert hebben
zich deze menschen in kleinere stammetjes verdeeld, die zich naar de
plaats waar zij zich vestigden To Tinoë (naar het dorp Tinoë), To Rano
(Meer-bewoners, eigenlijk een collectieve en geen stamnaam) en To Wi’ngke
mPoso (menschen van den oever der Posso) noemden. Verder heeten de
To Wawo nDoda en de To Bantjea wederom naar de dorpen hunner stam-
ouders; zoo ook de To Pakambia naar het voormalige dorp Pakambia.
Meer naar het Zuiden en het Oosten wonen de To Pada, genoemd naar de
uitgestrekte vlakte (pada) welke zij bewonen, en de To Poe’oe mßana,
de menschen aan den voet van het hooggebergte; de To Palande en de
To Lamoesa, beiden genoemd naar hunne stamdorpen. Aan den Zuidkant
van het Posso-meer vinden wij de To Poe’oe mßoto „de menschen van den
voet van het gebergte”, de To Saloe Maoge „de menschen van de groote
rivier (de Kalaena)”, en de To Lembo „de menschen van de vlakte”. Deze
stam werd tot nu toe door de rs Sarasin en ons aangeduid met den
naam van To Lampoe, „wilden”, met welken naam de Loewoeërs hen
betitelen. Ten slotte vindt men in het Todjo’sche nog de To Tora’oe,
genoemd naar liet riviertje van dien naam, de To Baoe naar hun starn-
dorp Wawo Baoe, en de To Lalaeo „de menschen van het zonnerood, zij,
die in het Oosten wonen”.

Artinya :




HALAMAN 119 . . . Kesatuan keturunan Bar e’e-T oradas. . . Jadi, kekerabatan adalah satu-satunya ikatan yang membuat anggota suku tetap bersama. Semakin besar suku sekarang, jadi anggotanya sendiri dengan demikian semakin jauh dalam hubungan keluarga, betapapun longgarnya menjadi kesatuan suku. Ketika seseorang tidak dapat pergi ke ruang kerja Untuk memperkuat ikatan melalui perkawinan antar suku, suku tersebut berpisah di suku baru yang lebih kecil. Namun, ini tidak terjadi sekaligus atau direncanakan sebelumnya secara bertahap, di bagian suku itu, kehilangan pekerjaan perasaan di sisi lain, ini juga tidak lagi datang untuk menyelamatkan acara, di pesta, dll. Ini kira-kira bagaimana berbagai suku pasti berasal Toradjas yang berbahasa Bare’e terbagi. Bahwa mereka berasal dari satu asal semuanya masih sangat terkenal. Semua suku tahu bagaimana cara membedakannya, bahwa mereka tinggal bersama di Pamona di sisi utara Danau Posso di antara Datoe mereka. Bekas persatuan ini juga nampak dari ini, itu semua berbicara dalam bahasa yang sama dan bahwa semua suku Bare’e memiliki musuh keturunan yang sama di To Kinadoe (lihat Bab “Membuat perang”). Dalam Pendahuluan kami telah mencoba untuk menunjukkan bagaimana kira-kira berbeda suku pasti tersebar di Sulawesi Tengah. Nama suku. Beberapa suku ini mengambil nama mereka dari desa mana nenek moyang hidup dalam arti sempit. Itulah sebutan To Pebato bekas desa Wawo mPebato; io Onda`e ke Wawo Onda`e; To Lage to, Wawo Lage; Ke Kadomboekoe ke Wawo ngKa- domboekoe. Sebagian besar Toradjas menyebut diri mereka To Mo- woembu setelah bekas desa dengan nama itu; tapi sejak itu orang-orang ini dibagi menjadi suku-suku yang lebih kecil, yang tersebar ke arah tempat mereka menetap To Tinoë (setelah desa Tinoë), To Rano (Meer-penduduk, sebenarnya nama kolektif dan bukan nama suku) dan To Wi’ngke mPoso (orang dari bank Posso). Selanjutnya, Ke Wawo nDoda dan To Bantjea lagi ke desa suku mereka- orangtua; juga To Pakambia ke bekas desa Pakambia. Lebih ke Selatan dan Timur tinggal To Pada, dinamai dataran luas (pada) yang mereka huni, dan To Poe’oe mßana, orang-orang di kaki gunung yang tinggi; de To Palande dan Untuk Lamusa, keduanya dinamai desa suku mereka. Di sisi selatan di Danau Posso kita menemukan To Poe’oe mßoto „orang-orang di ruang kerja kaki gunung, “Yang To Saloe Maoge,” orang-orang agung sungai (Kalaena) ”, dan To Lembo“ orang-orang di dataran ”. Yang ini Suku itu sampai sekarang disebut oleh rs Sarasin dan kami sebagai sarang nama To Lampu, “biadab”, yang digunakan oleh orang Luwuan untuk menamainya judul. Akhirnya, di Todjo, seseorang menemukan To Tora’oe, Dinamai menurut nama sungai kecil itu, To Baoe menurut nama mereka desa Wawo Baoe, dan To Lalaeo „orang-orang berkulit merah matahari, mereka, yang tinggal di Timur ”.

 

​Page 121
.
.
.
de To Lage spreken scherp vóór in den mond; de To Onda’e rekken de
woorden; de To Poe’oe mPoto spreken meer slepend; de To Pehato spreken
op een toon, alsof zij steeds boos zijn, enz. Wil nu iemand een lid van
een anderen stam bespottelijk maken, dan bootst hij diens wijze van
spreken na. Gewoonlijk weet de eene stam allerlei leelijks van den
anderen te vertellen. Verhalen als onze Kamperstukjes worden met innig
behagen van de To Onda’e verteld; de To Pebato vertellen met afschuw
dat de To Lage hondenvleesch eten, dat zij de gasten op hunne feesten
laten hongerlijden en oumenschelijk voor hunne slaven zijn. De To Lage
verwijten den To Pebato dat zij ongemanierd luidruchtig zijn en na het
eten de vaten door de honden laten uitlikken. Men groeit er in, wanneer
wij eenige onaangename ervaring bij den eenen of anderen stam opge-
daan, vertellen, en dan heet het aanstonds; „zoo. zijn de menschen van
dien stam nu altijd”.
Zoo nu en dan waren er kortere óf langere perioden, dat de verhou-
ding tusschen twee stammen inniger werd; dit uitte zich hierin, dat men
meer dan anders bezoeken op eikaars gebied bracht, maar vooral bleek
dit uit het bezoeken van eikaars doodenfeesten. Deze meerdere hartelijk-
heid was gewoonlijk het gevolg van een dienst, dien een hoofd van
den eenen stam aan den anderen had bewezen. Wanneer Papa Melempo,
eertijds het voornaamste hoofd der To Kadomboekoe, een doodenfeest
vierde, kou hij er steeds op rekenen een groot aantal gasten uit andere
stammen op zijn feest te zien, want velen had hij uit eene netelige zaak
gered door zijn wijzen raad, en altijd werd hij bereid gevonden iemand
uit een vreemden stam te verdedigen, wanneer deze zijn hulp en bescher-
ming kwam inroepen.
Eene omstandigheid, waarin het gevoel van dezelfde afstamming
luider sprak dan in gewone tijden, was de oorlog; wanneer een paar
stammen met elkaar in strijd waren geraakt, wachtten de omwonende
stammen alleen af tot er een paar dooden waren gevallen, en dan werden
de handen ineen geslagen om, vrede te maken. Hoeveel rivaliteit er ook
mocht bestaan tusschen de Bare’e-stammen onderling, wanneer het gold
een buitenlandschen vijand te weerstaan, dan voelden al die stammen zich
weer één. Toen in 1895 een Onda’e-hoofd de Parigiërs in het land had
gehaald, waren ook de stammen, die niets met deze zaak te maken hadden,
aanstonds één met de anderen, en met de vereende krachten van To Kano,
To Wingke mPoso, To Lage en To Pebato werden de Parigiërs verdreven.
Tegenover de To Napoe, die telkenmale de Bare’e-Toradja’s kwamen
knevelen en brandschatten, waren de verschillende stammen één in hunne
gevoelens, en wanneer de organisatie dier stammen wat beter ware ge-
weest, zouden zij hunne bangheid voor de To Napoe wel overwonnen
hebben, en hen gemeenschappelijk hebben weerstaan. Ook toen het
Nederlandsch-Indische Gouvernement in 1905 krachtdadig in Midden-
Celebes begon op te treden, waren de stammen, die door het.werk der
zending nog niet waren voorbereid op de verandering, één in hun tegen-

Artinya :
.
.
​.
Halaman 121 . . . To Lage berbicara dengan tajam di depan mulut; The To Onda`e meregangkan kata-kata; mPoto To Poe’oe berbicara lebih lama; berbicara To Pehato dengan nada, seolah-olah mereka sedang marah, dll. Sekarang ingin seseorang menjadi anggota mengolok-olok suku lain, dia meniru caranya berbicara setelah. Biasanya satu suku mengetahui segala macam hal buruk tentang pinus untuk memberi tahu orang lain. Cerita seperti Kamperpieces kami menjadi akrab menyenangkan To Onda berkata; yang To Pebato ceritakan dengan ngeri bahwa To Lage makan daging anjing, bahwa mereka berpesta dengan tamu mereka biarkan kelaparan dan menjadi manusia bagi budak mereka. De To Lage menyalahkan To Pebato karena berisik dan mengejarnya makanan biarkan anjing menjilat tong. Orang-orang tumbuh menjadi itu ketika kami memiliki pengalaman yang tidak menyenangkan dengan beberapa suku daan, katakan, dan itu akan segera dipanggil; “Begitu. adalah orang-orang dari suku itu sekarang selalu ”. Kadang-kadang ada periode yang lebih pendek atau lebih lama dari rasio tersebut hal menjadi lebih dekat antara dua suku; ini diungkapkan dalam yang satu itu membawa lebih banyak kunjungan dari biasanya, tetapi sebagian besar ternyata ini dari menghadiri pesta kematian satu sama lain. Beberapa ini ramah- biasanya merupakan hasil dari pelayanan yang dilayani oleh seorang kepala suku membuktikan satu suku ke suku lainnya. Saat Papa Melempo, sebelumnya kepala kepala To Kadomboeku, pesta orang mati Keempat, dia terus menghitung banyak tamu dari yang lain suku di pestanya, untuk banyak yang dia miliki dari bisnis yang berduri diselamatkan oleh nasihat bijaknya, dan dia selalu menemukan seseorang yang mau dari suku asing, saat mereka mendapat bantuan dan perlindungan ming datang untuk menelepon. Suatu keadaan di mana perasaan keturunan yang sama berbicara lebih keras dari pada waktu biasa, adalah perang; ketika sedikit suku telah terlibat konflik, tetangganya menunggu turun hanya sampai beberapa orang mati, dan kemudian menjadi bergandengan tangan untuk berdamai. Tidak peduli berapa banyak persaingan yang ada mungkin ada di antara suku Bare’e, jika itu benar untuk melawan musuh asing, semua suku itu merasakan diri mereka sendiri yang lainnya. Ketika pada tahun 1895 seorang kepala suku Onda’e memiliki orang Pari di negara tersebut juga suku yang tidak ada hubungannya dengan masalah ini, sekaligus satu dengan yang lain, dan dengan kekuatan bersatu To Kano, Ke Wingke mPoso, To Lage dan To Pebato orang Parigian diusir. Di seberang To Napoe, yang setiap kali datanglah Bare’e-Toradjas harta karun tersedak dan terbakar, suku-suku yang berbeda menjadi satu di dalam mereka perasaan, dan kapan organisasi suku-suku ini mereka akan mengatasi ketakutan mereka terhadap To Napoe dan melawan mereka secara bersama. Juga saat itu Pemerintah Hindia Belanda pada tahun 1905 gencar di Central Celebes mulai bertindak, adalah suku-suku yang diciptakan oleh karya tersebut misi belum siap untuk perubahan, salah satunya

 

Page 122
.
.
stand, en toen onder meer het To Wingke mPoso-dorp Tamoengkoe Dena
zich tegen het Gouvernement verzette, waren het niet alleen lieden van
dien stam, die het dorp verdedigden, maar ook To Onda’e, To Lage en
To Palande.
Koloniën.
Een Toradja gevoelt zich bij een anderen stam nooiterg op zijn gemak.
Wanneer hij, moetende verkeeren in een vreemden stam, een stamgenoot
vindt die aldaar gehuwd is, zoo zoekt hij dezen steeds op, en dan is hij
op zijn gemak. Dit zich onaangenaam voelen bij een vreemden stam
hoeft de Toradja’s er toe gebracht koloniën te stichten in streken, waar
zij veel moeten komen, zooals aan het strand om zout te stoken, en in
streken waar damarbosschen zijn, ten einde hars te verzamelen en
te verkoopen. Zij moedigen dan een of meer gezinnen van hun eigen
stam aan in zulk eene streek te gaan wonen, opdat de andere leden van
den stam een aangenaam toevluchtsoord verkrijgen, waar zij zich in het
vreemde land op hun gemak kunnen voelen. Zoo vindt men in het dal van
de Soemara-rivier, die in de Golf van Tomori valt, tal van kolonies uit
verschillende Bare’e-stammen, waar de stamgenooten kunnen inkeeren,
wanneer zij zich naar die streken begeven om hars te verzamelen. In het
groote dorp Kasigoentjoe aan de Zuidkust der Tomini-bocht is een wijk
van To Rano, die vroeger een kolonie vormden in die streek. Wanneer
hunne stamgenooten van den Zuidkant van het Posso-meer dan jaarlijks
naar beneden kwamen om zout te stoken, konden zij in die kolonie van
bloedverwanten steeds op eene hartelijke ontvangst rekenen. Zoo bevindt
zich ook in het dorp Boejoe mPondoli aan den Noordkant van het Meer,
eene kolonie van To Bada. Deze menschen, die veel rondtrekken, hebben
hierdoor in het hartje van Midden-Celebes een pied terre, vanwaar zij
kunnen reizen naar Loewoe, naar het strand te Posso, en naar het Soe-
mara-dal mot zijne damar-boomen. Koloniën in liet gebied van andere
stammen ontstaan doorgaans, wanneer een of meer mannen in dien stam
huwen..
Hier en daar treffen wij ook kolonies aan, die niet op zoo vreedzame
wijze zijn ontstaan. Om ons alleen bij die van Bare’e-Toradja’s te houden,
noemen wij b. v. het dorp Petimbe, niet ver van Sigi’s hoofdplaats Bora.
De lieden van dit dorp zijn oorspronkelijk To Pebato; dezen werden zoo-
danig door de Parigiërs geplaagd en gebrandschat, dat zij geen anderen
uitweg wisten dan gezamenlijk naar Sigi te verhuizen, en zich onder de
bescherming te stellen van het landschapshoofd aldaar.
lemand uit een anderen stam is een vreemdeling.
Het is geen wonder, dat de Toradja zich buiten zijnen stam niet op

​Halaman 122 . . berdiri, termasuk desa To Wingke mPoso Tamoengkoe Dena menentang Pemerintah, mereka bukan hanya orang dari suku yang mempertahankan desa, tapi juga To Onda’e, To Lage dan Ke Palande. Koloni. Seorang Toradja tidak pernah merasa nyaman dengan suku lain. Ketika dia harus berada di suku asing, sesama suku menemukan seseorang yang menikah di sana, dia selalu mencari mereka, dan kemudian dia merasa nyaman. Perasaan ini tidak nyaman dengan suku asing perlu membujuk Toradjas untuk membangun koloni di wilayah mana mereka harus sering datang, seperti ke pantai untuk membakar garam, dan masuk kawasan yang memiliki hutan damar untuk mengumpulkan damar dan untuk menjual. Mereka kemudian mendorong satu atau lebih keluarga mereka sendiri suku untuk tinggal di suatu wilayah, sehingga anggota lainnya untuk mendapatkan suku perlindungan yang menyenangkan di mana mereka berada di dalamnya negara asing bisa merasa nyaman. Inilah yang ditemukan di lembah Sungai Soemara, yang jatuh ke Teluk Tomori, memiliki banyak koloni suku Bare’e yang berbeda, dimana sesama suku bisa bertobat, ketika mereka pergi ke daerah tersebut untuk mengumpulkan resin. Dalam Desa besar Kasigoentjoe di pesisir selatan tikungan Tomini adalah sebuah kecamatan dari To Rano, yang dulu membentuk koloni di wilayah itu. Kapan suku mereka dari sisi selatan Danau Posso dibandingkan setiap tahun turun untuk membuat garam, mereka bisa masuk ke koloni itu kerabat selalu mengharapkan sambutan hangat. Kebun binatang berada terletak juga di desa mPondoli Boejoe di sisi utara danau, sebuah koloni To Bada. Orang-orang yang sering bepergian ini punya oleh karena itu di jantung Sulawesi Tengah sebuah terre pied, dari mana mereka dapat melakukan perjalanan ke Loewoe, ke pantai di Posso, dan ke Selatan mara-dal ngengat pohon damar nya. Koloni di wilayah orang lain suku biasanya muncul ketika satu atau lebih laki-laki berada di suku itu nikah.. Di sana-sini kami juga menemukan koloni yang tidak begitu damai cara. Untuk menjaga kami hanya dengan orang-orang Bare’e-Toradjas, kami sebut b. v. Desa Petimbe, tidak jauh dari kota utama Sigi, Bora. Penduduk desa ini awalnya adalah To Pebato; ini sangat- begitu banyak diganggu dan diberkati oleh orang Parigian, sehingga mereka tidak memiliki orang lain jalan keluarnya kemudian berhasil pindah bersama ke Sigi, dan diri mereka sendiri di bawah untuk melindungi kepala lanskap di sana. Seseorang dari suku lain adalah orang asing. Tidak heran jika Toradja tidak muncul di luar sukunya

 

​Page 179
.
.
behoeven op deze wijze van bloedwraak nemen niet verder in te gaan,
aangezien wij hiervoor kunnen verwijzen naar het Hoofdstuk „Oorlog-
voeren”. Alleen moeten wij hier nog opmerken dat, zoodra de stam van
den vermoorde wraak had genomen, de stam van den moordenaar er
weer op uit ging om de gevallenen te wreken. Hierdoor ontstond een
oorlog tusschen de stammen, met steeds elkaar opvolgende tochten: had
A. een inval gedaan dan was het weer de beurt van B.; men noemde dit
mombesawa, „elkaar vergelden”. De hardnekkigste van deze bloed-
wraakoorlogen was die tusschen de Bare’e-stammen en die der To Kinadoc
op het Zuidoostelijk Schiereiland van Oelebes (zie hierover Hfdst. „Oorlog-
voeren”).
Alleen vrees voor den stam van den moordenaar deed den beleedigden
stam afzien van deze algemeene bloedwraak, en genoegen nemen met eene
boete, waarbij dan echter steeds een of meer slaven moesten zijn. In
onzen tijd doodde een Napoe-hoofd vier Bare’e-Toradja’s. Hij beweerde
hen voor vijanden te hebben aangezien en beloofde op de plaats van den
moord vijf slaven en veertig buffels. Toen het later op betalen aankwam,
moesten de Bare’e-Toradja’s zich tevreden stellen met 20 buffels en eene
oude slavin, die zij mochten doodhakken (sas a) „om hun smart aan
deze vrouw te genezen”. Bemoeide een der groote landschapshoofden
(zooals die van Sigi, Parigi, Todjo) zich met eene moordzaak tusschen
twee stammen, dan werd meestal een bloedwraak-oorlog vermeden.
Wij kunnen hier niet alle ons bekende voorvallen berichten. Een
meer gecompliceerd geval, waarin de toestanden bij de Toradja’s duidelijk
aan het licht treden, willen wij echter hier nog mededeelen. In 1903
gingen drie Lage-slaven, met handelsgoederen beladen, van Wata mßajoli,
aan de Golf van Mori naar Oeë Koeli, aan de Golf van Tomini. Zij over-
nachtten onderweg in eene hut, waar zij ook twee andere Lage-slaven
aantroffen, die den tegenovergestelden kant opgingen. De beide groepen
kenden elkaar niet. De twee laatstgenoemden gaven zich uit voor To
Tora’oe, een Bare’e-stam in het Todjo’sche. Bij deze twee kwam het plan
op de drie rijk beladen slaven te dooden en zich hunne goederen toe te
eigenen. Toen dus de drie, vermoeid van den ingespannen tocht in vasten
slaap waren, werden twee hunner gedood, maar de derde, die nog bij tijds
ontwaakte, wist te ontkomen en bracht het bericht van het voorgevallene
aan zijnen heer. De geheele Lage-stam stond nu als één man op en
ofschoon sommige dorpshoofden raadden eerst nog nader te onderzoeken
of werkelijk de moordenaars To Tora’oe waren, trokken een paar hoofden
er op uit, overvielen eene veldhut der To Tora’oe en doodden één man.
Nu stonden ook de To Tora’oe gezamenlijk op tegen de To Lage, die
intusschen zekerheid hadden gekregen, dat de moordenaars hunne eigen
stamgenooten waren. Ongetwijfeld zou er een bloedwraak-oorlog
tusschen beide stammen zijn ontstaan, wanneer het landschapshoofd van
Todjo zijne onderhoorigeu, de To Tora’oe, niet had tegengehouden en de
zaak naar eene groote volksvergadering had verwezen. Op die vergadering

Halaman 179\n.\n.\ntidak perlu melangkah lebih jauh dengan cara perseteruan darah ini,\nkarena kita bisa merujuk ini ke Bab “Perang-\nmakan”. Hanya kita harus mencatat di sini bahwa, secepat batang\nyang terbunuh telah membalas dendam, suku pembunuh di sana\npergi keluar lagi untuk membalas yang jatuh. Ini menciptakan\nperang antar suku, dengan perjalanan berturut-turut: had\nA. melakukan penggerebekan lalu giliran B lagi; ini disebut\nmombesawa, “membalas.” Yang paling gigih dari darah ini-\nperang balas dendam terjadi antara suku Bare’e dan suku To Kinadoc\ndi semenanjung tenggara Oelebes (tentang ini, lihat Bab „Perang-\nmakan”).\nHanya ketakutan suku pembunuh yang mempengaruhi yang tersinggung\nsuku melupakan perseteruan darah umum ini, dan puas dengan satu\nbaik, dalam hal ini, bagaimanapun, selalu harus menjadi satu atau lebih budak. Di\nSaat kita seorang kepala suku Napu membunuh empat Bare’e-Toradjas. Dia mengaku\nuntuk mengambil mereka sebagai musuh, dan berjanji menggantikan sarang\nmembunuh lima budak dan empat puluh kerbau. Ketika harus membayar nanti,\nBare’e Toradjas harus puas dengan 20 ekor kerbau dan satu ekor\nbudak perempuan tua, yang mereka diizinkan untuk dipotong sampai mati (sas a) “karena kesedihan mereka\nuntuk menyembuhkan wanita ini ”. Salah satu kepala lanskap besar prihatin\n(seperti di Sigi, Parigi, Todjo) dengan kasus pembunuhan di antaranya\ndua suku, perang perseteruan darah biasanya dihindari.\nKami tidak dapat melaporkan semua peristiwa yang diketahui di sini. SEBUAH\nkasus yang lebih rumit, di mana kondisi di Toradjas jelas\nterungkap, kami ingin mengumumkannya di sini. Pada tahun 1903\ntiga budak rendah, dengan membawa barang dagangan, pergi dari Wata mßajoli,\ndi Teluk Mori ke Oeë Koeli, di Teluk Tomini. Mereka over-\nmenghabiskan malam dalam perjalanan ke kabin, di mana mereka juga memiliki dua budak rendah lainnya\nditemukan pergi ke arah yang berlawanan. Kedua kelompok\ntidak mengenal satu sama lain. Dua yang terakhir berpura-pura menjadi To\nTorahoe, suku Bare’e di Todjo. Dengan keduanya datang rencananya\nmembunuh tiga budak kaya dan mengalokasikan harta benda mereka untuk diri mereka sendiri\nsesuai. Kemudian ketiganya, lelah karena perjalanan berat dalam puasa\ntertidur, dua di antaranya tewas, tetapi yang ketiga masih tepat waktu\nterbangun, berhasil melarikan diri dan membawa berita kejadian tersebut\nuntuk tuannya. Seluruh suku Lage sekarang bangkit sebagai satu orang dan\nmeskipun beberapa kepala desa menyarankan untuk menyelidiki lebih lanjut\napakah pembunuhnya benar-benar To Tora’oe, menarik beberapa kepala\nberangkat, menggerebek sebuah pondok lapangan To Tora’u dan membunuh satu orang.\nSekarang To Torah’oe juga berdiri bersama melawan To Lage, mati\nSementara itu, diyakinkan bahwa para pembunuh itu milik mereka sendiri\nadalah anggota suku. Tidak diragukan lagi akan ada perang perseteruan darah\nmuncul di antara dua suku, ketika kepala lanskap\nTodjo tidak menghentikan bawahannya u, To Tora’oe, dan\ntelah merujuk masalah tersebut ke pertemuan besar. Pada pertemuan itu

 

​Page 182
.
.
.
kokende damar-proef, gedood werden als moordenaressen door de familie-
leden van hen, die offers der hekserij heetten te zijn.
De bloedwraak strekt zich uit tot dieren: een buffel, die een mensch
heeft gedood moet worden gedood.
In de door Toradja’s bewoonde streken was de moordenaar nergens
veilig. Men kende geen vrijplaatsen. In den ouden tijd, zegt men, was de
moordenaar voor alle vervolging gevrijwaard, wanneer hij naar Loewoe
vluchtte en het huis van den Datoe wist te bereiken. Wanneer hij achter-
volgd werd, had hij alleen zijn hoofddoek onder genoemd huis te werpen
om veilig te zijn. Zulk eene vlucht naar den Datoe van Loewoe schijnt
niet tot gevolg gehad te hebben, dat men dan bij dat hoofd slaaf werd;
ook werd geenerlei boete betaald. lets zekers weet men ons hieromtrent
niet mede te deelen, omdat nooit een Toradja van dit recht gebruik heeft
gemaakt.
Het bovenstaande’ omtrent bloedwraak is in hoofdzaak alleen van
toepassing geweest op de Heidensche Toradja’s. In de Mohammedaansche
landschappen aan de Tomini-bocht, deden de landschapshoofden die daar
het bewind voerden, in dezen het Boegineesche recht gelden. Wanneer
daar de moordenaar in het huis van den radja vluchtte, mocht hij niet
meer gedood worden. Hij moest dan een bloedgeld van 88 rijksdaalders
aan de familie van den vermoorde betalen. Was hij hiertoe niet in staat,
dan betaalde de vorst voor hem en werd de moordenaar diens slaaf.
Wanneer de bloedwraak was ontaard in eene onuitroeibare veete
tusschen verschillende stammen, dan ontstond een zeer bedenkelijke toe-
stand. De bewoners der dorpen van beide partijen, welke het dichtst bij
elkaar lagén, verkeerden in voortdurende onrust; de versterking om hun
dorp moest steeds worden onderhouden; zoodra slechts eeuig gerucht ging
van ontdekte voetsporen, waarvan men den oorsprong niet kon nagaan,
ging men niet anders dan zwaar gewapend naar de rijstvelden. Van deze
voortdurende vrees en onrust aan de zijde der Bare’e-Toradja’s in hun
veete met de To Kinadoe zijn wij getuigen geweest. De heeren Sarasin,
die op hunne reis door het Z.O. schiereiland eenigen der To Kinadoe
hebben ontmoet, beschrijven de angst, die uit geheel hunne verschijning
sprak. Zoo ook was het in het grensgebied van de Bare’e-stammen en de
To Loindang op het Oostelijk schiereiland.
Overigens was de bloedwraak een instituut dat menigen bloeddorsti-
gen Toradja in bedwang hield. Wij hebben bij ons een idioten slaaf
verzorgd, die tot offer bestemd zijnde, door den controleur A. van Wete-
ring uit de handen zijner belagers werd verlost. De man had tijden, dat
hij ons huis verliet en zeer ver weg rondzwierf. Zulke alleenloopende,
onnoozele menschen waren welkome personen om als offer te dienen oor
een overledene, zoodat diens familieleden niet ver behoefden te gaan
zoeken om een slachtoffer te vinden. Wij maakten ons daarom wel eens
ongerust als Lanto Wana (zoo heette de man) weken achtereen wegbleef.
Toen wij onze ongerustheid aan eenige hoofden mededeelden, antwoordden

Artinya :
.
.






​Halaman 182 . . . pengadilan damar mendidih, dibunuh sebagai pembunuh oleh keluarga- anggota dari mereka yang dikatakan sebagai korban sihir. Perseteruan darah meluas ke hewan: seekor kerbau, yaitu manusia dibunuh harus dibunuh. Di wilayah yang dihuni Toradja, pembunuhnya tidak ada di mana pun aman. Tidak ada tempat gratis. Di zaman kuno, dikatakan, Pembunuh dari semua tuntutan saat dia pergi ke Luwoe melarikan diri dan mencapai rumah Datoe. Kapan dia diikuti, dia hanya harus meletakkan jilbabnya di bawah rumah tersebut agar selamat. Tampaknya seperti penerbangan ke Datu Luwu tidak mengakibatkan menjadi budak kepala itu; tidak ada denda yang dibayarkan. Kami pasti tahu tentang ini tidak untuk berkomunikasi, karena Toradja tidak pernah menggunakan hak ini terbuat. Di atas tentang perseteruan darah pada dasarnya hanya tentang diterapkan pada Pagan Toradjas. Di Mohammedan lanskap di Bendungan Tomini, kepala lanskap melakukannya di sana rezim, dalam hal ini hukum Bugis berlaku. Kapan saat si pembunuh melarikan diri ke rumah raja, dia tidak diizinkan terbunuh lebih banyak. Dia kemudian membutuhkan uang darah sebanyak 88 rijksdaalders kepada keluarga yang terbunuh. Apakah dia tidak dapat melakukan ini, kemudian pangeran membayarnya dan pembunuhnya menjadi budaknya. Saat perseteruan darah telah berubah menjadi perseteruan yang tak terhapuskan antara suku yang berbeda, sangat berdiri. Penduduk desa kedua belah pihak, mana saja yang terdekat berbaring bersama, selalu dalam kerusuhan; penguatan bagi mereka desa harus selalu dipertahankan; segera setelah rumor dimulai dari jejak kaki yang ditemukan, yang asalnya tidak dapat dilacak, mereka pergi hanya dengan membawa senjata berat ke sawah. Ini ketakutan dan kesusahan yang terus menerus di pihak Bare’e-Toradjas di dalam diri mereka Kami telah menjadi saksi dengan To Kinadoe. Tuan Sarasin, yang dalam perjalanan mereka melalui Tenggara semenanjung beberapa To Kinadoe mereka menggambarkan ketakutan yang berasal dari seluruh penampilan mereka berbicara. Begitu pula di perbatasan suku Bare’e dan Ke Loindang di Semenanjung Timur. Kebetulan, perseteruan darah itu adalah institusi itu gen menahan Toradja. Kami memiliki seorang budak idiot bersama kami dirawat, dimaksudkan sebagai pengorbanan, oleh inspektur A. van Wete- cincin dikirim dari tangan penyerangnya. Pria itu punya waktu, itu dia meninggalkan rumah kami dan berjalan sangat jauh. Orang yang sangat kesepian, orang yang tidak bersalah diterima sebagai orang yang dipersembahkan sebagai korban orang yang sudah meninggal, sehingga kerabatnya tidak perlu pergi jauh mencari untuk menemukan korban. Itulah mengapa kami terkadang membuat diri kami sendiri khawatir ketika Lanto Wana (begitu pria itu dipanggil) menjauh selama berminggu-minggu. Ketika kami mengkomunikasikan kekhawatiran kami kepada beberapa kepala suku, jawab

 

​Page 185\n.
\n.
\niemand bij een brand omkomt, wordt de eigenaar van liet huis hiervoor
\nniet aansprakelijk gesteld eü wordt geenerlei goempate geëischt.
\nHet verantwoordelijkheidsgevoel voor iemands dood gaat anders heel
\nver. Toen op eene reis van een onzer door Loewoe een der dragers te
\nWotoe overleed, maakten de menschen zich ongerust, dat het Gouver-
\nnement dit op hen zou verhalen. En zulke gedachten vindt men bij do
\nToradja’s ook.
\nDoodstraf op landverraad.
\nLandverraad, waaronder men verstaat: heulen met den vijand, werd
\neertijds ook steeds met den dood gestraft. In de geheime, samenkomst
\nder hoofden, waarin het al of niet schuldig zijn van den landverrader werd
\nuitgemaakt, werden ook de personen aangewezen, die den schuldige moes-
\nten dooden. Meestal eischte de familie van den gedoode het bewijs van
\nzijne schuld en wat de rechters daartoe aanvoerden werd wel eeus door
\nde familie weersproken, zoodat het een rechtsgeding werd. Was het
\nverraad gebleken, dan werd tegen het gevelde doodvonnis niet meer
\ngeopponeerd. Al dit geharrewar ware natuurlijk voorkomen geworden,
\nwanneer men den verrader had gedood in overleg met zijne familie, maar
\ndit deed men niet, omdat de familie hem zou gewaarschuwd hebben en
\nhij zich uit de voeten zou gemaakt hebben.
\nEen ons bevriend hoofd konden wij niet terughouden van een krijgs-
\ntocht naar de To Kinadoe. Hij ging zeer in het geheim, maar toen hij
\nbij het Kinadoe-dorp, dat hij op het oog had, aankwam, bleken de bewoners
\ngewaarschuwd te zijn. Hij vernam nu, dat dit gebeurd was door eenige
\nBare’e-Toradja’s, die dicht bij den Kinadoe-stam woonden, omdat een
\nhunner zoons bij den vijand was gehuwd. Het hoofd ging naar het aan-
\ngewezen huis en vroeg of dit bericht waar was. De huisvader bekende
\nniet alleen, maar deed dit op uitdagende wijze. Het hoofd trok zich terug
\nen overviel in den nacht de woning, waar hij vier menschen afmaakte.
\nDaar dit alles zeer snel in zijn werk was gegaan en de stamgenooten van
\nde verslagenen niet wisten, waarom dezen waren gedood, ontstond groote
\nopschudding. Toen het geval bekend werd, werd de daad gebillijkt,
\nofschoon het hoofd tot een anderen Bare’e-stam behoorde dan de vermoor-
\nden. (Alle Bare’e-stammen voerden collectief oorlog tegen de To Kinadoe;
\nzie Hfdst. „Oorlogvoeren”).
\nDe doodstraf op landverraad mocht alleen worden voltrokken aan den
\nschuldige, tenzij zijne familie zijne uitlevering weigerde; vluchtte hij, dan
\nwerd geen broeder of familielidvoor hem in.de plaats geëischt, zooals dit
\nwel bij andere Malayo-Polynesische volken plaats heeft; alleen voor opge-
\nlegde boeten is niet alleen de schuldige, maar ook zijne familie aanspra-
\nkelijk, zooals wij beneden zullen zien. Boeten worden eenvoudig als schuld
\nbeschouwd. De doodstraf verjaart echter nimmer, en mocht men den

Artinya :

​Halaman 185 . . seseorang meninggal dalam kebakaran menjadi pemilik rumah untuk ini tidak bertanggung jawab jika tidak ada goempate yang diminta. Rasa tanggung jawab atas kematian seseorang berbeda jauh. Kemudian dalam perjalanan salah satu dari kami melalui Luwu menjadi salah satu pengangkut barang Wotoe meninggal, orang-orang khawatir bahwa Pemerintah- akan menceritakan ini pada mereka. Dan pemikiran seperti itu ditemukan dalam do Toradjas juga. Hukuman mati untuk pengkhianatan. Pengkhianatan, yang diartikan sebagai: penghiburan dengan musuh, menjadi di masa lalu juga selalu dihukum mati. Dalam pertemuan rahasia dari kepala suku di mana ia menjadi bersalah atau tidak dari pengkhianat orang-orang yang bersalah sampai mati. Biasanya keluarga yang terbunuh meminta bukti kesalahannya dan apa yang para hakim berargumentasi untuk itu menjadi jelas bertentangan dengan keluarga, sehingga menjadi gugatan. Apakah itu ternyata pengkhianatan, maka hukuman mati tidak lagi bertentangan menentang. Semua pertengkaran ini akan terjadi secara alami, jika pengkhianat telah dibunuh atas kesepakatan dengan keluarganya, tapi ini tidak dilakukan, karena keluarga akan memperingatkan dia dan dia akan lari. Kami tidak bisa menahan seorang teman kepala dari prajurit kami perjalanan ke To Kinadoe. Dia pergi dengan sangat diam-diam, tapi kemudian dia melakukannya Ketika sampai di desa Kinadoe yang ada dalam pikirannya, penduduk muncul untuk diperingatkan. Dia sekarang mengetahui bahwa ini telah dilakukan oleh beberapa orang Bare’e-Toradjas, yang tinggal dekat dengan suku Kinadu, karena a putra mereka menikah dengan musuh. Kepala pergi ke menunjuk rumah dan bertanya apakah pesan ini benar. Pria keluarga itu mengaku tidak hanya, tetapi melakukannya dengan cara menantang. Kepala mundur dan menggerebek rumah di malam hari, di mana dia membunuh empat orang. Karena semua ini telah terjadi dengan sangat cepat dan anggota suku yang terbunuh tidak tahu mengapa mereka dibunuh, yang hebat muncul keributan. Ketika kasusnya diketahui, akta itu dibenarkan, meskipun kepalanya berasal dari suku Bare’e yang berbeda dari yang dibunuh Pohon pinus. (Semua suku Bare’e mengobarkan perang kolektif melawan To Kinadoe; lihat Bab. “Membuat perang”). Hukuman mati untuk pengkhianatan harus dilakukan hanya di ruang baca bersalah, kecuali keluarganya menolak ekstradisinya; dia melarikan diri, lalu tidak ada saudara atau kerabat yang dituntut di tempatnya seperti ini terjadi dengan orang Melayu-Polinesia lainnya; hanya untuk ditingkatkan denda bukan hanya pelakunya, tapi juga keluarganya seperti yang akan kita lihat di bawah. Denda menjadi seperti hutang dipertimbangkan. Namun, hukuman mati tidak pernah dibatasi waktu, dan itu diizinkan

 

​Page 381
.
.
.
s beschreven, ten einde te zien of de weduwe of de weduwnaar een lang
leven zal hebben (als wij ons niet vergissen heeft het wichelen bij deze
gelegenheid niet bij alle Bare’e-stammen plaats). De kokosnoot mag in
dit geval alleen geschild worden door iemand, die reeds weduwnaar is. De
schil van de noot wordt bij elkaar gebonden en aan een van de daksparren
gehangen boven de plek, waar de overledene gewoonlijk sliep.
Mompatirani
In verreweg de meeste gevallen heet de zielestof weggenomen te zijn
door een boom- of spelonkgeest (bel a), over welk soort geesten wij reeds
gesproken hebben in het hoofdstuk „Geestelijke en godsdienstige begrip-
pen”. Om die zielestof terug te krijgen roept men dikwijls niet dadelijk
de hulp van de priesteres in, maar men beproeft het eerst buiten haar om.
In een droom wordt meestal aan den zieke zelf of aan een zijner verwan-
ten geopenbaard, welke boom- of spelonkgeest hem heeft ziek gemaakt.
Dan gaat een der verwanten van den zieke naar den aangewezen boom
(meestal een ficus) toe, en richt daar een offertafeltje op, waarop hij een
offer legt van rijst, stukjes arecanoot en een gekookt ei. Ook op den
grond legt hij wat gekookte rijst en stukjes arecanoot. Elders, zooals
in Parigi, maakt men rekjes, omlijst met liet jonge blad van de Arenga
saccharifera. Deze rekjes worden met het offer erop aan den boom op-
gehangen.
Is het offermaal gereed, dan roept men den geest aan, en vraagt hem
de weggenomen zielestof terug te geven, onder mededeeling, dat men hem
(den geest) een witten buffel geeft, waarmede het ei wordt bedoeld. Deze
handeling heet mompatirani. Wanneer de zieke kort daarna niest,
is dit een teeken, dat zijne zielestof tot hem is wedergekeerd, en dan zal
hij genezen. Niezen is in alle ziektegevallen om die reden een teeken,
dat de zieke zal herstellen. Dit offer mag door ieder worden gebracht,
mits hij wete, hoe hij moet doen. Men laat zulk werk meestal over aan
een oudere van dagen; in den regel doet de huisvader het.
Mowoerake ri tana.
Is het geval zeer ernstig, dan komt de priesteres er bij te pas, die
weer naar de woe e-geesten gaat om hulp. Wanneer zij vandaar
is teruggekeerd en de zielestof op den zieke (of de zieken) heeftovergestort,
begint weer de tak (r a’a) van het mowoerake. Eerst wordt een
houten poppetje gemaakt als plaatsvervanger van den zieke; dit poppetje
heet tolok e. Is ’t van het haar van de Arenga saccharifera ge-
maakt, dan heet het tol e’o (‘j. Dit poppetje wordt opgetuigd met
(‘) In tolok en tolo is tolo, het voorvoegsel o-, met het ver-
kleinend infix-o 1. en kende kede, dat nu „ventje, jongen, kleine haas” beteekent,
maar dat eertijds „iemand, die van een penis voorzien is”, of eenvoudig „penis” heeft

Halaman 381 . . . Dijelaskan, untuk melihat apakah janda atau duda itu lama akan memiliki kehidupan (jika kita tidak salah, dowsing ada dalam hal ini kejadian tidak terjadi dengan semua suku Bare’e). Kelapa diperbolehkan masuk kasus ini hanya dapat mendukung oleh seseorang yang sudah menjadi duda. Itu Kulit kacang diikat menjadi satu dan dipasang pada salah satu kasau tergantung di tempat almarhum biasanya tidur. Mompatirani Dalam sebagian kasus besar, materi jiwa dikatakan telah dihapus oleh pohon atau roh gua (sebut a), jenis roh apa yang sudah kita miliki Telah Berbicara di bab “Pemahaman Spiritual dari pada Religius pena “. Orang ungu tidak segera berseru untuk mendapatkan kembali substansi jiwa itu bantuan pendeta wanita, tapi pertama kali dicoba tanpa dia. Dalam mimpi, orang sakit atau salah satu kerabatnya biasanya mengungkapkan roh pohon atau gua apa yang sakit. Kemudian salah satu kerabat yang sakit pergi ke pohon yang ditunjuk (biasanya ficus), lalu siapkan meja persembahan di atasnya, di mana dia akan meletakkan file sesaji nasi, potongan pinang kemudian telur rebus. Juga di ruang kerja Ditumbuk ia menaruh sedikit nasi rebus dan potongan pinang. Di tempat lain, sebagai di Parigi dibuat rak, dibingkai dengan daun muda Arenga saccharifera.dll Rak ini dipasang di pohon dengan persembahan digantung. Ketika persembahan telah siap, orang-orang memanggil roh dan memintanya untuk mengembalikan materi jiwa yang telah diambil, dengan pengumuman bahwa itu adalah memberikan (roh) seekor kerbau putih, yang artinya telur. Yang ini tindakan itu disebut mompatirani. Ketika orang yang sakit bersin segera setelah itu, Apakah ini pertanda bahwa substansi jiwanya telah datang kemari, dan kemudian akan dia menyembuhkan. Oleh karena itu, bersin merupakan pertanda pada semua kasus penyakit, agar orang sakit sembuh. Pengorbanan ini dapat dilakukan oleh siapa saja, asalkan dia tahu bagaimana melakukannya. Pekerjaan seperti itu biasanya dibiarkan begitu saja hari yang lebih tua; biasanya, pria keluarga yang melakukannya. Mowoerake ri tana. Jika kasusnya sangat serius, pendeta wanita yang terlibat, yang itu kembali ke roh-roh celaka untuk meminta bantuan. Saat mereka melakukannya telah kembali dan mencurahkan materi jiwa pada orang sakit (atau sakit), cabang (ra) mowoerake dimulai lagi. Pertama, a boneka kayu yang dibuat sebagai tempat orang sakit; boneka ini disebut tolok e. Bukankah rambut Arenga saccharifera kemudian disebut e’o (‘j. Boneka ini dihias dengan (“) Dalam tolok dan tolo, tolo, awalan o-, dengan meremehkan infix-o 1. dan tahu kede, yang sekarang berarti “anak laki-laki, anak laki-laki, kelinci kecil”, tapi sekali “seseorang yang memiliki penis”, atau hanya “memiliki penis”

 

Page 387
.
.
.
bare’e da mate taoe koepowoerakesi, ewa mantja-
joe noe oeë siko ei, wojo watoe. Dat is: ~Oij, bamboe,
wanneer gij ziet, dat degeen voor wien ik de woe e-litanieën heb
laten reciteeren, zal sterven, dan zult gij niet worden doorgehakt, bamboe,
als ik unu hak. Dij, bamboe, wanneer gij ziet, dat degeen, voor wien ik
de e-litanieën heb laten reciteeren, niet zal sterven, zult gij zijn
als water, dat wordt gehakt, bamboe”. Daarna tracht de aanroeper den
bamboe met één slag door te hakken, wat bijna altijd gelukt.
Nu worden de offerdieren geslacht ); van hun bloed wordt wat opge-
vangen in een bakje van de bladscheede van den areca-palm; bij dit bloed
worden gevoegd fijngehakte bladeren van die planten, welke een taai leven
hebben, en die een groote rol spelen bij de werkzaamheden der priesteres-
sen. Hier wordt water aan toegevoegd en daarmede strijkt de priesteres
den zieke en alle andere aanwezigen over het lichaam. Naar dit bestrij-
ken met bloed wordt de plechtigheid mow genoemd, (Napoesch
wahe „bloed”). Na afloop hiervan worden nog in het bakje gelegd:
pakjes rijst (w in e, wi e), een stukje van de lever der offerdieren,
de rechterpoot en de rechtervleugel van de kip. Dit volgeladen bakje
wordt nu aan een bamboestengel die naar het Oosten wijst, bevestigd.
Ook stukjes witte foeja zijn aan dien stengel vastgemaakt.
Van de offerdieren wordt een gedeelte bestemd om als loon te worden
uitbetaald aan de priesteressen. De rest wordt aan stukjes gehakt en
gekookt, waarna de algemeene offermaaltijd plaats heeft. Na den maal-
tijd reciteeren de priesteressen haar afscheid van de er e-geesten,
die haar hebben geholpen en hiermede is de plechtigheid afgeloopen.
Bij de ten Oosten van de Posso-rivier wonende Bare’e-stammen heeft
het mow op eenigszins andere wijze plaats. Hier is het ook de
priesteres zelve die de hemelgeesten aanroept.
Ratang a.
Het kan wel eens gebeuren, dat men overtuigd is, dat alleen mo-
een zieke kan genezen, maar dat men de daartoe benoodigde offer-
dieren nog niet heeft. In dat geval wordt eene belofte afgelegd (rat a-
a), waarbij men aan den oppergod Poeë mPalaboeroe belooft later
het offer te zullen brengen. Daartoe worden in een mandje stukjes
areca-noot gelegd. Dit mandje plaatst een der oudsten op de kruin van
den zieke en roept daarbij het volgende: „B Poeë mPalaboe-
roe, Ngkai Mantande Songka, anoe malaboeroe
pen ja 2, anoe mawai inosa, inosa ri ra ja mpasojo
toga, inosa ri raja mpasojo laboe, mawero wajaa
() Het varken dat bij deze gelegenheid wordt geofferd, evenals de daarby be-
hoorende witte kip, worden met een scherpen bamboe geslacht.

Artinya :



Halaman 387. . . Bare’e da mate taoe koepowoerakesi, ewa mantja- joe noe oeë siko egg, wojo watoe. Yaitu: ~ Hai kamu bambu, ketika kamu melihat bahwa orang yang untuknya aku melafalkan kesedihan akan mati, maka kamu tidak akan dipotong, bambu, jika aku memotong unu. Kamu bambu, ketika kamu melihat bahwa siapa pun yang telah aku baca e-litani tidak akan mati, kamu akan menjadi seperti air yang dipotong, bambu ”. Kemudian penelepon mencoba memotong bambu dengan satu pukulan, yang hampir selalu berhasil. Sekarang hewan kurban disembelih); sebagian dari darah mereka dikumpulkan dalam mangkuk yang berisi daun pohon palem; Untuk darah ini ditambahkan daun cincang halus dari tanaman yang memiliki kehidupan yang keras, dan yang berperan besar dalam pekerjaan pendeta wanita. Air ditambahkan ke dalamnya, dan dengan itu pendeta wanita menggosok orang yang sakit dan semua orang lain yang ada di seluruh tubuh. Upacara ini disebut memotong setelah ini menutupi dengan darah (Napoesch wahe “darah”). Setelah itu ditempatkan di dalam nampan: nasi bungkus (w in e, wi e), potongan hati hewan kurban, kaki kanan dan sayap kanan ayam. Nampan yang terisi penuh ini sekarang dipasang pada batang bambu yang mengarah ke Timur. Potongan fuja putih juga menempel di batang itu. Bagian dari hewan kurban dimaksudkan untuk dibayarkan sebagai upah kepada pendeta wanita. Sisanya dipotong-potong dan dimasak, setelah itu makan korban umum dilakukan. Setelah makan, para pendeta mengucapkan selamat tinggal kepada er e-spirit yang membantunya, dan upacaranya sekarang sudah selesai. Di antara suku Bare’e di sebelah timur Sungai Posso, pemotongan terjadi dengan cara yang agak berbeda. Di sini juga pendeta wanita itu sendiri yang memanggil roh-roh surgawi. Ratang A. Kadang-kadang dapat terjadi bahwa seseorang diyakinkan bahwa hanya erangan yang dapat menyembuhkan, tetapi seseorang belum memiliki hewan kurban yang diperlukan. Dalam hal itu dibuat janji (rat a-a), dimana dewa tertinggi Poe mPalaboeroe dijanjikan akan melakukan pengorbanan nanti. Untuk tujuan ini, buah pinang ditempatkan di dalam keranjang. Keranjang ini menempatkan salah satu tetua di atas pasien dan meneriakkan: „B Poe mPalaboeroe, Ngkai Mantande Songka, anoe malaboeroe pen ja 2, anoe mawai inosa, inosa ri ra ja mpasojo toga, inosa ri raja mpasojo laboe , mawero wajaa () Babi yang dikurbankan pada kesempatan ini, beserta ayam putih pendampingnya disembelih dengan bambu runcing.

 

​Page 414
.
.
.
een praxiw sloeg namelijk in zee om, en de opvarenden werden door een
haai gered.
Bij de To Lage mogen vrouwen geen buffel- of liertevleesch eten; bij
de andere Bare’e-stammen wel. Een reden voor dit verbod weet men
niet op te geven. Sommige stammen onthouden zich van garnalen
(a ngko na) omdat deze kinderen van geesten (a ngg a) zouden zijn en
men door het eten er van ziek zal worden. De To Pebato eten ze wel op
den akker of in het bosch, maar niet in het dorp ).
In de streken, waar de Toradja’s gewend zijn met ons om te gaan,
worden vele dezer verbodsbepalingen niet meer in acht genomen.
Lepra.
Eene zeer veel in Midden-Celebes voorkomende ziekte is lepra. De
algemeene naam voor deze ziekte is tang a, meestal omschreven met
den naam van dj e’a bang e, „groote ziekte”. Van de lepra hebben
wij in Midden-Celebes twee soorten leeren kennen. Bij de eene soort, de
goedaardige, komt de ziekte dikwijls tot stilstand, voor eenige jaren, zoo
niet tot genezing. De kwaadaardige soort heet poedoe of poedoe-
ng i; deze ziekte is zeer afzichtelijk, daar de extremiteiten van het
lichaam, in de eerste plaats vingers en teenen afsterven. In het bergland
hebben wij nog nimmer een lijder aan deze ziekte ontmoet; ook bij infor-
matie ontkende men steeds het bestaan van zulk eene ziekte (eerstgenoem-
de meer goedaardige lepra-soort komt echter veel voor onder de Toradja’s).
Het landschap Saoesoe is bekend voor deze ziekte. Behalve het eigen-
aardige uiterlijk van den lepra-lijder, klagen de patiënten steeds over pijn
in de gewrichten; sommige plekken op het lichaam zwellen op en barsten
dan open, waarna afschuwelijke wonden ontstaan.
Van het mogelijke ontstaan van deze ziekte geeft de Tpradja zich
geen rekenschap. Hij gelooft te dezen opzichte sterk aan overerving.
In Saoesoe, het land van de lepra, zegt men dat deze ziekte ontstaat door
het eten van visch en kippenvleesch, dat te zamen in één pot is gekookt;
anderen weer vertellen, dat de ziekte ontstaat door het drinken van water
uit een zijriviertje van de groote Saoesoe-rivier, door welk water ook opge-
zette beenen en waterbreuk, die mede in Saoesoe veel voorkomen, zouden
ontstaan. Men weet daar ook te verhalen van genezingen van die ziekte.
Krijgt een slaaf of slavin lepra, dan wordt hij (zij) vrijgelaten; geneest
hij van de ziekte, dan blijft hij vrij. Wanneer in Saoesoe de ziekte een
afzichtelijken vorm begint aan te nemen, bouwen de familieleden van den
patiënt een hut voor hem in de wildernis, en daarin moet hij geheel afge-
zonderd blijven wonen. Dagelijks worden hem gekookte rijst en toespijs
gebracht; een en ander wordt hem aan een bamboe toegereikt, omdat men
(’) Dit verbod kan ook samenhangen met de vereering van Poeë Oera, want
angkona is een kapali—woord voor oera, „garnaal”.

Artinya :



​Halaman 414. . . karena sebuah Praxiw terbalik di laut, dan mereka yang ada di dalamnya diselamatkan oleh hiu. Di To Lage, wanita tidak diperbolehkan makan daging kerbau atau kecapi; suku Bare’e lainnya. Tidak mungkin memberi alasan pelarangan ini. Beberapa suku menahan diri dari udang (a ngko na) karena mereka dikatakan anak-anak hantu (a ngg a) dan mereka akan membuat orang sakit dengan memakannya. Mereka makan To Pebato di ladang atau di hutan, tapi tidak di desa). Di wilayah di mana Toradja terbiasa bergaul dengan kami, banyak larangan ini tidak lagi ditaati. Kusta. Penyakit yang sangat umum di Sulawesi Tengah adalah kusta. Nama umum untuk penyakit ini adalah tang a, biasanya digambarkan dengan nama dj e’a bang e, “penyakit hebat”. Kami mengenal dua jenis kusta di Sulawesi Tengah. Pada satu spesies, jinak, penyakitnya sering berhenti, selama beberapa tahun, jika tidak sampai sembuh. Jenis ganas disebut pudoo atau poedoog i; penyakit ini sangat mengerikan, karena ekstremitas tubuh, terutama jari tangan dan kaki, mati. Di wilayah pegunungan kami belum pernah bertemu dengan penderita penyakit ini; juga berdasarkan informasi mereka selalu menyangkal adanya penyakit seperti itu (yang pertama, bagaimanapun, jenis kusta yang lebih jinak adalah umum di antara Toradjas). Pemandangan Saoesoe terkenal dengan penyakit ini. Selain penampilan penderita kusta yang khas, pasien juga terus-menerus mengeluhkan nyeri sendi; beberapa area tubuh membengkak dan pecah, meninggalkan luka yang mengerikan. Tpradja tidak menyadari kemungkinan perkembangan penyakit ini. Dia sangat percaya dalam hal ini warisan. Di Sausu, negeri kusta, konon penyakit ini timbul karena makan ikan dan daging ayam yang dimasak bersama dalam satu kuali; yang lain mengatakan bahwa penyakit ini disebabkan oleh air minum dari anak sungai besar Sausa, yang juga akan menyebabkan kaki bengkak dan air pecah, yang juga umum terjadi di Sausa. Di sana mereka juga mengetahui cerita tentang kesembuhan dari penyakit itu. Jika seorang budak atau budak perempuan terkena kusta, dia dibebaskan; jika dia sembuh dari penyakitnya, maka dia tetap bebas. Di Sausu, ketika penyakit mulai menjadi bentuk yang mengerikan, kerabat pasien membangun kabin di hutan belantara, di mana dia harus terus hidup dalam isolasi total. Nasi dan makanan yang dimasak disajikan kepadanya setiap hari; Semua ini diserahkan kepadanya ke bambu, karena satu (“). Larangan ini mungkin juga terkait dengan penyembahan Poe Urah, karena angkona adalah kapali – kata untuk urah,” udang “.

 

​JADI KESIMPULANNYA SEMUA ORANG YANG BERBAHASA BARE’E DISEBUT SUKU BARE’E,
DAN TO PEBATO, TO ONDA’E, TO BANCEA, TO PUUMBOTO, TO LAGE, TO LALAEYO, DLL HANYALAH NAMA WILAYAH DAN ORANG TETAPI BUKAN NAMA SUKU, KARENA SUKUNYA HANYA SUKU BARE’E.